Урок 6

Лексика

aĉeti 'купить', akvo 'вода', ami 'любить', bani 'купать', bonvenon! (= bonan venon!) 'добро пожаловать', devas 'должен', 'обязан', distrikto 'район', doni 'дать' (eldoni 'издать'), dormi 'спать', fenestro 'окно', fermi 'закрыть', floro 'цветок', frua 'ранний', gaso 'газ', gasto 'гость', ĝusta 'точный', 'правильный' (ĝuste 'точно', 'правильно', 'верно'; 'как раз'), ho! 'о!', 'ох!', horloĝo 'часы', kara 'дорогой', komuna 'общий', kuiri 'варить', 'готовить пищу', libro 'книга', lito 'кровать', 'постель', manĝi 'кушать', 'есть', meti 'класть', 'помещать', 'ставить', 'положить', mondo 'мир', 'свет', montri 'показать', numero 'номер', pordo 'дверь', preferi 'предпочитать' (prefere 'предпочтительно', 'лучше'), rapida 'быстрый', 'скорый', ricevi 'получить', rigardi 'смотреть', 'глядеть', seĝo 'стул', sonori 'звенеть', spegulo 'зеркало', strato 'улица', ŝati 'любить', 'высоко ценить', 'нравиться' (mi ŝatas 'мне нравится', 'я люблю'), ŝranko 'шкаф', teko 'портфель', varma 'тёплый', vera 'истинный', 'настоящий', 'подлинный' (vere 'истинно', 'действительно', 'по правде говоря'; vero 'истина', 'правда').

Без перевода: balkono, bufedo, divano, kvartalo, magazeno, minuto, televido.

Грамматика

6-1. Предлоги: sen 'без'; tra 'через', 'сквозь'; je – предлог с неопределённым значением; употребляется, если неясно, какой предлог следует употребить: Vere, mi ne scias, kion mi farus sen vi! 'По правде говоря, я не знаю, что бы я делал без тебя!'; Ŝi venis en la laborejon sen matenmanĝi 'Она пришла на работу, не позавтракав (= без того, чтобы позавтракать)'; sencela 'бесцельный'; eniri tra la pordo 'войти через дверь'; Je via sano! 'За ваше здоровье!'

Не следует злоупотреблять предлогом je.

6-2. Союзы: aŭ 'или', 'либо'; ĉar 'потому что', 'так как', 'поскольку', 'ибо': Aŭ unu, aŭ alia; Ni devas reveni, ĉar estas jam malfrue.

6-3. Наречия: baldaŭ 'вскоре', 'скоро'; hieraŭ 'вчера'; neniam 'никогда': Hieraŭ mi ricevis leteron de mia bulgara leter-amiko, kiu baldaŭ venos al mi gaste; Mallaborulo neniam havas tempon 'У лентяя никогда нет времени'.

6-4. В эсперанто во фразе употребляется только одно отрицание: Neniam estas grandaj faroj sen grandaj malfaciloj (Voltero) 'Никогда не бывает больших дел без больших трудностей'.

6-5. Глаголы в повелительном наклонении оканчиваются во всех формах на -u: Rigardu! 'Смотри!', 'Смотрите!'; Ni rigardu! '(Давайте) посмотрим!'; Ili rigardu! 'Пусть они посмотрят!'; Mi rigardu! 'Посмотрю-ка я!'; Rigardu al mi en la okulojn! 'Посмотри мне в глаза!'; Por havi amikon, estu amiko! 'Чтобы иметь друга, будь другом!'; Ni iru kune! '(Давайте) пойдём вместе!'; Ni ĝoju! 'Будем радоваться!'; Ĉu ni legu? 'Почитаем?'; Mi ne scias, kiel mi danku vin! 'Я не знаю, как мне благодарить вас!'; De kie mi sciu tion? 'Откуда мне это знать?'; Kion fari, estu kiel estos! 'Что делать, будь как будет!'; Vivu nia lingvo Esperanto! 'Да здравствует наш язык эсперанто!'

Если глагол-сказуемое главного предложения выражает волю, то придаточное предложение вводится союзом ke 'чтобы' или por ke 'для того чтобы', причём глагол придаточного предложения стоит в повелительном наклонении: 'Я хотел бы, чтобы вы пришли' Mi volus, ke vi venu (нельзя сказать *Mi volus, ke vi venis); 'Я говорю тебе это, для того чтобы ты был уверен во мне' Mi diras al vi tion, por ke vi estu certa pri mi; 'Если хочешь, чтобы тебе было хорошо, не делай так, чтобы тебе было плохо' Se vi volas, ke al vi estu bone, ne faru tiel, ke al vi estu malbone; 'Необходимо, чтобы вы сделали работу до конца' Necesas, ke vi faru la laboron ĝis la fino.

6-6. Частицы: jen 'вот' (jena 'вот этот', 'следующий'), eĉ 'даже': Jen pri kio mi volas paroli kun vi 'Вот о чём я хочу поговорить с тобой'; Jen malsaĝulo! 'Вот дурак'; Jen tiel! 'Вот так!'; Jen kio estas interesa! 'Вот что интересно!'; Jen la tuto! 'Вот и всё!'; Jen kial mi telefonas al vi 'Вот почему я звоню тебе'; Inter gejunuloj eĉ maljunulo junas 'Среди молодых даже старик молод'; Tion eĉ mi komprenas 'Это понятно даже мне'.

Словообразование

6-7. Суффикс -ig- означает «сделать, заставить сделать (что-либо или каким-либо), привести в состояние»: aktivigi 'активизировать' – aktivigo 'активизация'; interesigi 'заинтересовать'; sidigi 'посадить'; dormigi 'усыпить'; ĝustigi 'уточнить'; surtabligi 'поставить на стол'; aĉetigi 'заставить купить'; igi 'заставить'; La ĝojo plilongigas la vivon 'Радость удлиняет жизнь'; Ne igu min rapidi (= Ne rapidigu min)! 'Не торопи меня!'

6-8. Суффикс -iĝ- означает «делаться, становиться, стать»: kuiriĝi 'вариться'; blankiĝi 'побелеть'; plimultiĝi 'умножиться'; iĝi 'сделаться', 'стать'; Li edziĝis al ŝi 'Он женился на ней'; Ĉio nova iĝos malnova 'Всё новое станет старым'; La vivo povas finiĝi, sed la laboro neniam finiĝas 'Жизнь может кончиться, но работа никогда не кончается'.

6-9. Глагол с суффиксом -ig- всегда требует после себя слова в винительном падеже, с суффиксом -iĝ- никогда: Sciigu min pri tio 'Уведоми меня об этом'; Sciiĝu pri tio 'Осведомись об этом'.

6-10. Суффикс -ej- означает «место, помещение»: lernejo 'школа', dormejo 'спальня', oficejo 'место службы', 'учреждение'; Aĉetu ĉevalon kaj nur poste faru ĉevalejon 'Купи коня и лишь потом делай конюшню'.

6-11. Суффикс -il- означает «орудие, инструмент, средство»: sonorilo 'звонок', malvarmigilo 'холодильник', liniilo 'линейка', dormigilo 'снотворное', komputilo 'компьютер'.

Словоупотребление

6-12. Обозначение времени на часах. Слово, обозначающее час, является порядковым числительным, перед ним употребляется артикль: Kioma horo estas? 'Который час?'; 6.00 – estas la sesa horo; 6.30 – estas la sesa kaj duono (= kaj tridek); 6.45 – estas kvarono antaŭ la sepa; 6.58 – estas du minutoj antaŭ la sepa; 7.08 – estas ok minutoj post la sepa; 7.15 – estas kvarono post la sepa.

Для указания на определённый момент времени употребляется предлог je: Je kioma horo vi venos? – Mi venos je la dua horo 'В котором часу ты придешь? – Я приду в два часа'; je duono post la dua 'в половине третьего'; je kvin minutoj antaŭ la dua 'без пяти два'.

La loĝejo de Nikolao

— Andreo, je kioma horo ni devas esti ĉe Nikolao?

— Je duono post la sepa.

— Ni malfruas, ĉar estas jam dudek kvin minutoj antaŭ la oka.

— Via horloĝo rapidas. Ni venos pli-malpli ĝustatempe.

— Ĉu vere?

— Mi certigas vin, Nina. Ni baldaŭ alvenos. Estas ĝuste lia kvartalo. Ĉu vi vidas la naŭetaĝan domegon kun la numero 215? Tie loĝas Nikolao.

— Nu, fine! Jen surskribo sur la pordo «Loĝejo numero 153». Sonorigu!

— Bonvenon, karaj gastoj! Andreo, donu al mi vian tekon aŭ metu ĝin tien. Eniru kaj sidiĝu! Estu kiel ĉe vi hejme! Ĉu mi montru al vi la loĝejon?

— Jes, certe. Kiam vi enloĝiĝis en la domon?

— Antaŭ du kaj duona jaroj (= antaŭ du jaroj kaj duono, = du jarojn kaj duonon antaŭe). Tiam la distrikto estis tute nova, eĉ sen trolebusoj. Mi volas, ke vi rigardu tra la fenestro. Tie estas magazeno, kiu malfermiĝis antaŭ kelkaj tagoj en nia strato.

— Ĉu tio ĉi estas komuna ĉambro?

— Jes. Ni metis tien ĉi divanon, tablon, seĝojn kaj televidilon. Ĉe la fenestro estas multe da floroj.

— Tio ĉi estas dormoĉambro kun litoj kaj spegulhava ŝranko. Ĉu tiu ĉi pordo eliras sur la balkonon?

— Ĝuste. Kaj tio estas kabineto.

— Bela skribotablo kaj geografia karto de la mondo sur la tuta muro! Kaj sur tiu pordo estas bela afiŝo pri internacia Esperanto-kongreso.

— Verdire, mi neniam vidis tiom da libroj en unu ĉambro!

— Mi treege ŝatas legi kaj havas grandan Esperantan bibliotekon. Hieraŭ mi ricevis de mia leter-amikino el Belgio «Libron de amo» – ĝi estas tre originala eldono.

— Kies portreto ĝi estas?

— Ĝi estas fotoportreto de Lazarj Markoviĉ Zamenhof, aŭtoro de Esperanto.

— Ĉu vi manĝas en la kuirejo?

— Jes, ni preferas manĝi tie. Tial ĝi estas samtempe nia manĝoĉambro. Tie estas tableto, bufedo kaj seĝoj. Sur muro estas flor-bildo. Antaŭ nelonge ni aĉetis grandan malvarmigilon. Ni havas ankaŭ banĉambron, varman akvon, gason, telefonon. Skribu mian telefon-numeron: 34-15-58.

— Ho, estas jam malfrue! Andreo, estas tempo por iri.

— Jes, jes. Venu al mi postmorgaŭ vespere.

— Mi dankas. Mi plezure venos. Ĉion plej bonan!

— Ĝis baldaŭ!

Задания

6.1. Что означают следующие слова?

Dormeti; manĝegi; respublikano; multobligi; duonigi; varmigi; nuligi; ĉirkaŭigi; pligrandigi; altabliĝi; ekzameniĝi; esperantistiĝi; edziniĝi; ellitiĝi; deĉevaliĝi; intervidiĝo; muzikilo; elektrovarmigilo; (re)speguli; interrigardi; fotiĝo; gasakvo; porinfana magazeno; manĝejo; lekciejo; rozejo; tenisejo; malsanulejo; malvera; alinacia; antaŭa; ĝisiri; kunmeti; postparolo; travivi; vespermanĝo; montrofenestro; senbiletulo; senelirejo; pri-ama romano; malforta; neforta; senforta; taglibro; senedzinulo.

6.2. Переведите сочетания:

manĝi sen apetito; sen fino; li sidis sen rigardi min; iri tra la ĉambro; je la naŭa horo; je tri jaroj pli juna; malpliigi je duono; sur balkono; junulino kun teko; inter la fenestroj; ĝis la mateno; ĉe la pordo; antaŭ dormo; bildo de hundo; en la lernejon; paroli en la nomo de la direktoro; kelke da floroj; el tio ĉi ni vidas jenon; rigardi per televido (= televidi); fari la laboron dum kelkaj horoj; veni post naŭ tagoj; iri por akvo; instrui matematikon al infanoj (= instrui infanojn pri matematiko); labori ĉirkaŭ ok horojn; rigardi al la tabulo; libro pri geografio; iri al la laborejo; esti horloĝe akurata.

6.3. Переведите фразы:

Ĉu esti aŭ ne esti? (Ŝekspiro). Prefere malĝoja fino, ol malĝojo sen fino. Prefere ellerni facilan lingvon bone, ol malfacilan malbone. Ni manĝas por vivi, sed ne vivas por manĝi (Kvintiliano). Saĝulo ŝatas lerni, malsaĝulo ŝatas instrui. Ne instruu min vivi! (I. Ilf kaj J. Petrov). Lernu juna – vi scios maljuna. Amu domon novan kaj amikon malnovan. Lerni neniam estas malfrue. Pli bone malfrue, ol neniam (Titus Livius). Eĉ la plej longa tago havas finon. Ne la jaroj maljunigas, sed la vivo. Kiu ne petas, tiu ne ricevas. Kio fariĝis, tio jam ne refariĝos. Scio estas ilo, sed ne celo (L. N. Tolstoj). Ĉio havas siajn «sed» kaj «se». La vespero montros, kia estis la tago. Kiu scipovas paroli, scias ankaŭ, kiam necesas paroli (Plutarĥo). La vivo estas mallonga, necesas rapidi (N. I. Vavilov). La filo ne iĝos bona nur tial, ke la patro estas bona. Malbonaj libroj povas malbonigi nin same, kiel malbonaj kamaradoj (G. Fielding/Filding). Li estas nuloble nul. Se vi demandas, faru saĝajn demandojn. Diru al mi, kio estas via amiko, kaj mi diros, kio estas vi (M. Cervantes/Servantes). Dum ni vivas, ni vivu! Kiu diras «a», tiu diru ankaŭ «b». Mi ne povas doni al vi tiom, kiom vi volas. Infanoj estas floroj de la vivo (A. M. Gorjkij). La amo estas pli agrabla, ol la geedziĝo, ĉar la romanoj estas pli interesaj, ol la historio (S. Chamfort/Ŝamfor). Tio ne povas esti, ĉar tio povas esti neniam (A. P. Ĉeĥov). Ankaŭ morgaŭ estos tago. Unue kontrolu, poste parolu. Edzigu filon, kiam vi volas, – edzinigu filinon, kiam vi povas. Faru antaŭe kion vi devas, poste kion vi volas.

6.4. Переведите на эсперанто:

Несколько дней назад мои друзья Феликс и Раиса получили двухкомнатную квартиру с балконом на восьмом этаже. Поэтому вчера мы (я) с Феликсом ходили в мебельный магазин. Мы купили новый книжный шкаф и диван-кровать. Мы хотели купить большой красивый телевизор, но Феликс сказал, что он дорогой и он купит его потом. А пока мы ещё купили белый буфет для кухни и электрический звонок для входной двери. Мы вернулись домой очень поздно.

6.5. Расскажите о вашей квартире или о квартире, в какой вы хотели бы жить, или составьте диалог по одной из ситуаций: а) обсудите с товарищами, какая мебель самая практичная и удобная; б) поделитесь своим мнением по поводу удобств новых микрорайонов; согласны ли с ним ваши товарищи?; в) ваш друг получил новую квартиру и приглашает вас на новоселье; вы осматриваете его квартиру, обсуждаете расстановку мебели, предлагаете свои варианты размещения мебели в квартире.

Вероятно, вам уже пришла в голову мысль, что было бы легче и интереснее изучать язык не одному, а вдвоём или втроём (например, с членами семьи, однокурсниками, соседями, сослуживцами). Что ж, попытайтесь осуществить вашу идею. Вместе вы могли бы проверять знания друг друга, поправлять ошибки, отмечать особенности языка, вести несложные беседы: ведь ваш лексический запас уже довольно значителен: он составляет 405 корневых слов, не считая производных и сложных слов, имён собственных, а также ходовых выражений.

Приложения

Языковая игра «Производные слова»

С помощью какого-нибудь суффикса, приставки или предлога в роли приставки образуйте как можно больше значимых слов, например: mallonga, malami, maldormo...

В секретариате ВЦСПС
Об оказании помощи и содействия организациям советских эсперантистов

В целях оказания помощи и содействия изучающим язык эсперанто, осуществления контроля за деятельностью организаций эсперантистов ССОД, ВЦСПС, ЦК ВЛКСМ предприняты конкретные меры по организационному укреплению и дальнейшему улучшению деятельности движения советских эсперантистов. На основании Положения, разработанного ССОД, ВЦСПС, ЦК ВЛКСМ и принятого на состоявшейся в марте с. г. Всесоюзной конференции эсперантистов, при ССОД создана Ассоциация советских эсперантистов [1].

Учитывая массовость эсперанто-движения в стране и необходимость упорядочения его деятельности, повышения уровня политической работы в этом деле, Секретариат ВЦСПС рекомендует республиканским, краевым и областным советам профсоюзов оказывать местным организациям, клубам, кружкам и группам эсперантистов, создаваемым в рамках Ассоциации, необходимую помощь и содействие, обеспечивать контроль за их деятельностью. Привлекать их для ведения широкой пропагандистской работы среди зарубежной общественности <...> в целях укрепления дружбы и сотрудничества с эсперантистами зарубежных стран, развития культурных связей.

Советы профсоюзов совместно с комсомольскими организациями должны содействовать отделениям ССОД в налаживании учебного процесса и повышении политического уровня работы в кружках и клубах эсперантистов, подборе опытных преподавателей, обеспечении помещениями для занятий эсперанто, языковых семинаров по общественно-политическим дисциплинам...

При организации работы с эсперантистами особое внимание следует сосредоточить на качественном, а не на количественном составе движения эсперантистов, на упорядочении его деятельности и повышении уровня политических знаний в организациях эсперантистов.

[Информационный бюллетень АСЭ. 1980, N 2-3 (3-4), с. 11-12.]

[1] Ассоциация советских эсперантистов была создана в 1979 г.